Coexist

Nagroda „Menora Dialogu” dla kardynała Grzegorza Rysia
„za zbliżanie ludzi, kultur, religii i narodów”
przyznawana przez Stowarzyszenie COEXIST i Fundacje SIGNUM
Akademia Lubrańskiego, ul. Jana Lubrańskiego 1, Poznań

Kardynał Grzegorz Ryś – urodzony 1964 w Krakowie; święcenia kapłańskie otrzymał w 1988 r. Równolegle do studiów teologicznych o dbył studia na Wydziale Historii Kościoła PAT, gdzie w1994 r. uzyskał doktorat, a w 2000 r. habilitację z nauk humanistycznych. W latach 2005–2017 kierował Katedrą Historii Kościoła, a następnie Katedrą Historii Starożytnej i Średniowiecznej UPJPII w Krakowie. Zaangażowany w dialog ekumeniczny i międzyreligijny, był m.in.: inicjatorem serii spotkań „Dziedziniec Pogan”. Od 2022 roku przewodniczy Radzie ds. Dialogu Religijnego  oraz Komitetowi ds. Dialogu z Judaizmem. W 2017 roku mianowany Arcybiskupem Metropolitą Łódzkim, a we wrześniu 2023 roku otrzymał z rak papieża Franciszka biret kardynalski. Od 2023 roku członek Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, też delegat na Zgromadzenie Ogólne Synodu o Synodalności. Autor wielu książek naukowych oraz popularnych z zakresu historii, teologii i duchowości. Od 1995r. współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym” oraz miesięcznikiem „Znak”.

Laudacja: Anna Bodzińska NDS (Rzym)
katolicka zakonnica z międzynarodowego Zgromadzenia Matki Bożej z Syjonu (Notre Dame de Sion). Zajmuje się formacją biblijną, zakonną, dialogiem międzyreligijnym i ekumenizmem. Prowadzi wykłady dla chrześcijan z podstaw judaizmu i korzeni chrześcijaństwa. Siostra Anna jest członkiem Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów oraz członkiem-założycielem Krakowskiego Klubu Chrześcijan i Żydów “Przymierze”. W lipcu 2022 Kapituła Generalna zgromadzenia NDS, wybrała ją na Radną Generalną NDS w Rzymie.

Laudacja: Rabin Dawid Szychowski GWŻ (Łódź)
(ur 1982 r.) – polski rabin. Od września 2015 rabin Łodzi. Jest emisariuszem organizacji Shavei Israel. Posługuje się językami polskim, hebrajskim i angielskim. Jest żonaty z Miriam (Marią) Szychowską – razem prowadzą Fundację Emuna zajmującą się edukacją z zakresu religii, kultury i historii żydowskiej oraz działalnością wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych w szczególności członków Gminy Wyznaniowej Żydowskiej na terenie Łodzi i całej Polski.

Pierwsza laudację wygłosiła siostra Anna Bodzińska, powiedziała:

cieszę się niezmiernie, że poznańscy organizatorzy dzisiejszego wydarzenia – Stowarzyszenie Coexist i Fundacja Signum- postanowili nagrodzić właśnie Kardynała Grzegorza Rysia.

Mówić o Księdzu Kardynale to nie lada zadanie. Wszyscy tutaj zgromadzeni zapewne wiedzą jak bogate, aktywne i często zaskakujące, jest życie naszego dostojnego Laureata. Jego publikacje naukowe i popularnonaukowe z zakresu historii, teologii i duchowości liczą się już w setkach. Jego aktywność duszpasterska oraz licznie sprawowane funkcje pokazują jak cenną jest on osobą dla dzisiejszego Kościoła tak w Polsce jak i na świecie.

Chciałabym dzisiaj skupić się na jednym z aspektów jego życia jako historyka i biskupa- kardynała.  
Kiedy historyk zostanie wybrany biskupem a później kardynałem, należy spodziewać się, nie wiem, czy słusznie, że w jego nowej posłudze i odnowionym powołaniu, to właśnie historia będzie nauczycielka jego życia-według znanej łacińskiej maksymy: «Historia magistra vitae». To ogromne wezwanie, ale zauważmy, że historyk-kardynał jest do jego podjęcia bardzo dobrze przygotowany. Po pierwsze – jest uniwersyteckim profesjonalistą. Po drugie – nosi szaty szczególnego koloru. Zawód wzywa go do poszukiwania prawdy, likwidowania białych plam historii, niezgodę na wygodne szarości, nadinterpretacje czy milczenie. Gdyby jednak wybral wygodę zamiast poszukiwań i ustawicznego bycia w drodze, to same szaty, przecież koloru krwi, będą wołać niczym kamienie i go oskarżać. Nie jest to więc kolor łatwy do dźwigania. Mówi się, że oznacza on gotowość do oddania życia za tych najsłabszych, za tych najmniejszych, których wyzuto z wszelkich praw i którym zakneblowano usta. Ubrany w jaskrawą purpurę człowiek powinien drażnić i przeszkadzać, być znakiem sprzeciwu, -krzykiem tych, którym życie okrutnie odebrano i fakt ten próbowano ukryć, wyszydzić, zakwalifikować do tzw. pożytecznego zabójstwa.
Kiedy historyk zostanie wybrany kardynałem należy spodziewać się, że będzie z całych sił unikać błędów przeszłości: obojętności czy zbyt dyplomatycznych i wyważonych słów wobec ludzkich tragedii, z których największą jest zapewne – żeby użyć słów Andrzeja Kijowskiego – samotność wśród wielkich liczb. Ponieważ dzień dzisiejszy upływa w cieniu Menory i w przestrzeni słów: „Szalom /Pokój dar Boga, muszę sprecyzować te może nazbyt ogólne dla niektórych wypowiedziane przeze mnie uwagi: doświadczenie Holokaustu pokazało, jak wielką ciszą potrafi być otoczona zbrodnia. Jak zabrakło wyrazistych wypowiedzi polskich hierarchów katolickich, a jeśli już były, to można je traktować, niestety jako wyjątkowe i odosobnione. Jeśli dziś wręczamy te nagrodę Menory Dialogu dostojnemu laureatowi, to właśnie z tym przekonaniem, że swoją pracą historyka, a zwłaszcza swoją ostatnią, ogromnie potrzebną publikacją „Chrześcijanie wobec Żydów. Od Jezusa po inkwizycję. XV wieków trudnych relacji.”, przyczynia się do wywabienia kilku białych plam w historii Kościoła i dziejów dwóch wspólnot. Wręczymy ją również z tą nadzieją, że jego wypowiedzi w sprawach trudnych, bo życiowych, do jakich należy dialog chrześcijan i Żydów zawsze będzie brzmiał wyraziście, będzie charakteryzował się naukową odwagą, która jest cnotą każdego człowieka uniwersytetu.
Nie zapominajmy jednak, że historyk-biskup i kardynał, jest przede wszystkich i nade wszystko członkiem Kościoła i jego pasterzem. Sam Chrystus przedstawił się swoim uczniom jako Dobry Pasterz i tak też jest przedstawiany we wczesnej chrześcijańskiej sztuce: młody mężczyzna, niosący na swoich ramionach baranka. W dzisiejszym Kościele doświadczony pasterz wie, że ma być nie tylko w samym środku spraw i problemów wspólnoty, ale również na jej obrzeżach. Ma być po prostu tam, gdzie wspolnota właśnie go potrzebuje. I takim właśnie widzę Kardynała Grzegorza Rysia. Jego publikacje, homilie, wielorakie wypowiedzi, ale przede wszystkim jego obecność wśród ludzi rozgrzewają dzisiaj ducha i dodają odwagi w poszukiwaniu Prawdy, w kontynuowaniu wielowymiarowego dialogu ze współczesnym tak bardzo potrzebującym Dobra światem. Takim był Ks. Kardynał od samego początku swojego kapłaństwa, kiedy, nie chowając się w krakowskim archiwum, do którego został najpierw wysłany, zaczął aktywnie uczestniczyć w wielu grupach i ruchach modlitewnych, oraz pielgrzymkach do Częstochowy, czy też prowadząc w Tygodniku Powszechnym cotygodniową rubrykę poświęconą Biblii. Był pomysłodawcą spotkania chrześcijan, żydów i muzułmanów w intencji pokoju, nazwanego „Echem Asyżu w Krakowie”, a także serii spotkań „Dziedziniec Pogan” dotyczących dialogu między wierzącymi a niewierzącymi. Należał też do Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Dzisiaj, nadal jako przewodniczący Rady ds. Dialogu Religijnego i Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem Konferencji Episkopatu Polski, aktywnie promuje i wspiera działania, od których zależy owocny dialog. Jako wytrawny i doświadczony pedagog za najważniejsze dla naszych czasów uważa powszechną edukację, o czym wyraźnie mówił w swoim ostatnim wywiadzie. Cytował w nim   słowa Papieża Franciszka wypowiedziane w 50-tą rocznicę ogłoszenia dokumentu Nostra Aetate.  Mówiąc o chrześcijanach i Żydach papież stwierdził, że: „z wrogów i obcych staliśmy się przyjaciółmi i braćmi”. Kardynał zastanawia się, czy ta zmiana przeniknęła jednak do powszechnej świadomości. Światło Menory, niegdyś palące się w Sanktuarium Świątynnym w Jerozolimie, jest dzisiaj symbolem wiary Narodu Wybranego, w którego świetle również i my chrześcijanie łatwiej możemy dostrzec korzenie naszego powołania organicznie przecież związanego ze Światłem.  Pozostając w dialogu z ludźmi poszukującymi Boga, możemy z jeszcze większą odwagą nieść to światło tam, gdzie jest najmroczniej, gdzie jest zimno, gdzie panuje zastój, przyzwyczajenie, stereotyp i najzwyklejsza niewiedza. Nie tylko trzeba je tam zanieść, ale też zrobić to w sposób delikatny i pedagogicznie mądry.  Dlatego nagradzamy kardynała Rysia nagrodą Menory, bo jak nikt inny potrafi z odwagą, nadzieją, dyskrecją    i światłem nawiedzać te wszystkie trudne miejsca w geografii wspólnoty kościelnej i narodowej, które   przez niektórych pesymistycznie nastawionych realistów uznawane są za nieodwracalnie stracone, chore i niereformowalne.
Kiedy historyk zostanie wybrany biskupem a później kardynałem, nie tylko w sposób prawdziwie zdumiewający i cudowny powiększa się jego grono znajomych i przyjaciół, ale spada na niego cała góra zadań i obowiązków. Są one z gatunku ważnych i najważniejszych. Nie powinno nas to dziwić, taki jest los wszystkich powołanych do takiej posługi Kościołowi. Zdarza sie jednak czasem a może wcale często, że ekonomia czasu sięga wtedy po oszczędności zarezerwowane wyłącznie dla Boga i modlitwa, przebywanie w Jego obecności staje się prawdziwym luksusem. Oczywiście nie można nikogo nagradzać za modlitwę, która jest aktem czystym, darmowym i bezinteresownym. A jednak do mojej laudacji odważam się włączyć i ten aspekt osobowości naszego dostojnego Laureata. Promieniująca delikatnym ciepłem Menora przypomina nam, co najważniejsze i pierwsze. Śmiem twierdzić, że to ciepło i to promieniowanie znajduje zawsze dla siebie miejsce w aktywnym życiu dostojnego Kardynała. Powtarzam-nie możemy nikogo nagradzać za czynność tak intymną i bezinteresowna, a jednak możemy nagradzać za mądry przykład dawany nam, ludziom zagonionym i pospiesznym, przez dostojnego Laureata. Jego przykład życia głęboko duchowego, jak również przesyconego Słowem staje się dla nas inspiracją do poszukiwania wewnętrznego Szalom-pokoju i wzmacniania naszej osobistej relacji z Bogiem.  Tak, sprawy z pozoru bardzo trudne, stają się łatwiejszymi, gdy natrafimy w naszym życiu na dobrego przewodnika, który potrafi otworzyć nam oczy na tajemnicę i do niej podprowadzić. Pozwolę sobie jeszcze raz przywołać tu jedną z   ostatnich publikacji naszego Kardynała: „Błogosławieni, święci, szczęśliwi”, gdzie pisze on o zwykłych ludziach, którzy stali się błogosławionymi, bo pozwolili Bogu działać, o świętych, którzy świętymi się nie urodzili, ale zostali przemienieni w nich przez Boga, w końcu o szczęśliwych, którzy mieli szczęście spotkać miłość. Pokazując nam ich, zachęca nas tym samym do uważności, dzięki której z łatwością odnajdziemy w otaczającym nas świecie zagubiony być może smak obcowania z Bogiem i Jego świętymi. Jeśli Bg jest na pierwszym miejscu, wszystko wraca na swoje miejsce-jak w nowym stworzeniu świata. Czas ofiarowany Bogu pokazuje również, że udany dialog chrześcijańsko-żydowski, tak naprawdę musi stać się tria-logiem, w którym jedną ze stron jest właśnie Bóg.
Wspomniałam o cieniu Menory, jej świetle i ciepłym promieniowaniu. I nie ma w tym przypadku, bo to przecież trzy rożne strony tej samej nagrody, tej samej rzeczywistości. Kiedy nad nami rozciąga sie cień, nie zapominajmy o świetle, kiedy czujemy sie zbyt osamotnieni w naszych dialogicznych działaniach, nie zapominajmy, że jest jeszcze Ktoś, o wiele ważniejszy niż nasze troski, a później, kiedy rozpiera nas zbytnio radość z osiągniętych celów i ogarnia samozadowolenie-warto znów wspomnieć o cieniu. Właśnie teraz nadeszły trudne lata, może najtrudniejsze od dekad, dla osób zaangażowanych w dialog międzyreligijny. Byliśmy głęboko wstrząśnięci tragicznymi wydarzeniami, które miały miejsce 7 października w Izraelu. Słyszeliśmy, jak nasi żydowscy przyjaciele dzielili się swoim bólem i wyrażali strach w związku ze wzrostem antysemityzmu na świecie. Jesteśmy także przerażeni katastrofalnymi stratami w życiu niewinnych Palestyńczyków w czasie trwania wojny między Hamasem a Izraelem. Stosunki między Żydami, chrześcijanami i muzułmanami są tak bardzo napięte. W świetle tych napięć dialog międzyreligijny jest ważniejszy niż kiedykolwiek. Praca więc jeszcze nie skończona, a szabat dialogu dopiero nadejdzie.
Na tej drodze dialogu, która prowadzi do Pokoju, do Szalom, niech inspiracją będą dla nas takie osoby jak nasz dzisiejszy Najdostojniejszy Laureat.

W drugiej laudacji, którą wygłosił  Dawid Szychowski

uczestnicy uroczystości usłyszeli o kardynale Rysiu, który jest człowiekiem dialogu otwartym i będącym w stałej dyspozycji do rozmowy z każdym człowiekiem.  – Z mojego doświadczenia z kardynałem Grzegorzem  Rysiem mogę powiedzieć, że nasze relacje mają charakter spotkania. Kardynał Ryś nie tyle jest człowiekiem dialogu, ale człowiekiem spotkania, co jest według mnie czymś głębszym. Dialog jest na poziomie intelektualnym i nie z każdym można dialogować, ale spotkać można się z każdym. Spotkanie jest czymś co angażuje całego człowieka. Te spotkania między nami są spotkaniami o wysokiej wrażliwości na drugiego i chęcią spotkania, i przeżywania razem, ale również – co bardzo ważne – z zachowaniem podmiotowości każdej ze stron. Nie przymilaniem się, nie unieważnianiem drugiej strony, ale wzmacnianiem, by każda ze stron była tam podmiotem. – zaznaczył.

Łódzki rabin zwrócił również uwagę na to, że – jedną z cech laureata jest dyspozycja do spotkania nie zawężona do jednego podmiotu – z tym się spotykam, z tym dialoguję, a z tym nie! To byłoby wybiórcze. Nie sądzę, by kardynał Ryś spotykał się ze mną w takiej formie, a z innym już nie. To jest stała dyspozycja! – podkreślił Szychowski.

Kardynał Grzegorz Ryś, dziękując za nagrodę …

stwierdził, że „nagroda zasadniczo mu się nie należy”. – Mam pewność, że nie robię niczego nadzwyczajnego. Staram się być księdzem, który jest posłuszny Kościołowi katolickiemu i jego pasterzom, czytam dokumenty Pawła VI, Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka. Staram się iść za Piotrem, bo to jest obowiązek każdego katolickiego księdza – zaznaczył laureat.

Dziękując za otrzymane wyróżnienie metropolita łódzki nawiązując do przykazania miłości Boga i bliźniego powiedział o przykazaniu dialogu, którego pierwszym słowem jest: słuchaj! – Pierwsze przykazanie jak mówi Jezus – najważniejsze – zaczyna się poleceniem słuchaj! To – słuchaj – jest zaproszeniem do rozmowy i to takiej rozmowy, która ostatecznie staje się relacją miłości – będziesz miłował. Słuchaj – będziesz miłował! To jest zaproszenie do relacji, która jest partnerska. Słuchaj – jeśli kochasz! – zauważył hierarcha.

– Dlaczego to słuchanie jest tematem przykazania? Dlaczego Pan musi nam kazać słuchać? Myślę, że dlatego, że my mamy z słuchaniem potężny problem, a jednocześnie każdy z nas za nim jakoś tęskni i nosi w sobie przekonanie do potrzeby rozmowy. Niestety opór w nas jest tak duży, że Pan musi nam nakazać – słuchaj! – podkreślił kard. Ryś.

Nawiązując do wypowiedzi kaznodziei papieskiego z Synodu o synodalności kardynał zwrócił uwagę na to, że w języku angielskim są dwa bliskie słowa conversation – rozmowa i conversion – nawrócenie. Jeśli prowadzimy  z kimś prawdziwą rozmowę, to może się zdarzyć nasze nawrócenie. Zastanawiam się  czy to nie jest miara prawdziwego dialogu. Jeśli w naszym dialogu jakoś się nawracamy to znaczy, że byliśmy w nim uczciwi. – zaznaczył hierarcha.

Laureat Nagrody Menora Dialogu kardynał Grzegorz Ryś
ur. 1964 w Krakowie; święcenia kapłańskie otrzymał w 1988 r. Równolegle do studiów teologicznych odbył studia na Wydziale Historii Kościoła PAT, gdzie w 1994 r. uzyskał doktorat, a w 2000 r. habilitację z nauk humanistycznych. W latach 2005–2017 kierował Katedrą Historii Kościoła, a następnie Katedrą Historii Starożytnej i Średniowiecznej UPJPII w Krakowie. Zaangażowany w dialog ekumeniczny i międzyreligijny, był m.in.: inicjatorem serii spotkań „Dziedziniec Pogan”. Od 2022 roku przewodniczy Radzie ds. Dialogu Religijnego  oraz Komitetowi ds. Dialogu z Judaizmem. W 2017 roku mianowany Arcybiskupem Metropolitą Łódzkim, a we wrześniu 2023 roku otrzymał z rak papieża Franciszka biret kardynalski. Od 2023 roku członek Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, też delegat na Zgromadzenie Ogólne Synodu o Synodalności. Autor wielu książek naukowych oraz popularnych z zakresu historii, teologii i duchowości. Od 1995r. współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym” oraz miesięcznikiem „Znak”.

Koncert kameralny: Hatikvah

Zespół Wokalny INSPIRO Ensamble pod dyr. Aleksandry Wojtaszek  

PROGRAM
1.Ken bakodesh, pieśń tradycyjna, oprac.chór. Gil Aldema
2.Hatikvah, muzyka Samuel Cohen
3.Yerushalayim shel zahav, pieśń tradycyjne, oprac. chór. Naomy Shemer
4.Tsvei Brivelach, pieśń tradycyjna, oprac. chór. Gil Aldema
5.Oyfn Pripetchik, muz. Marka Warshavsky
6.Gdybym był bogaczem, z musicalu „Skrzypek na dachu”, muzyka Jerry Bock
7.To świt, to zmrok, z musicalu „Skrzypek na dachu”, muzyka Jerry Bock

INSPIRO Ensemble – kameralny zespół, który skupia wykształconych muzycznie pasjonatów śpiewu a cappella i otwarty jest na każdy rodzaj repertuaru: od renesansowych madrygałów, poprzez pieśni romantyczne czy utwory operetkowe, aż po twórczość kompozytorów współczesnych, ze specjalnym ukłonem w stronę oryginalnych aranżacji muzyki rozrywkowej  – standardów jazzowych, bossa novy, piosenek Agnieszki Osieckiej oraz muzyki świata.
Aleksandra Wojtaszek – kierownictwo zespołu wokalnego i aranżacje wokalne

Akademia Lubrańskiego, ul. Jana Lubrańskiego 1, Poznań